Hełm żelazny typu szturmak, XVIII w. (nr inw. MP/AH/176)

Szturmak to rodzaj hełmu renesansowego o dość dużej ilości różniących się od siebie typów. Znane są także pod nazwami burgonet, Sturmhaube, casquetto. W tym przypadku mamy do czynienia z modelem hełmu otwartego, lecz szturmaki mogły być także hełmami półotwartymi lub zamkniętymi. Wywodzą się one bezpośrednio z popularnej w średniowieczu łebki. Ich zastosowanie było równie szerokie. Pojawiły się na polach bitew na początku szesnastego stulecia. W XVI i XVII wieku szturmaków używała zarówno piechota jak i jazda, a także oddziały pełniące służbę na statkach. Występowały więc u landsknechtów, pikinierów, arkebuzerów, rajtarów, a nawet dragonów i kirasjerów. Korzystała z nich także husaria. Stopniowo zaczęły wychodzić z użycia w XVII wieku.

Niektóre szturmaki posiadały ruchome osłony policzków mocowane na zawiasach. Miewały też często charakterystyczne daszki chroniące przed ciosami z góry (rozwiązanie stosowane już czasem nawet u schyłku XIV wieku w łebkach). Mogły mieć także chroniące twarz zasłony lub zakratowany przód dający pełną widoczność i wentylację, a zapewniający pewną osłonę przed uderzeniami zadawanymi bronią białą. Na szczycie dzwonu umieszczony był grzebień, który występował także w morionach.

Opracowanie: Michał Smoliński

Železná přilba z 18. století (nr inw. MP/AH/176)

V tomto případě se jedná o druh renesanční přilby s poměrně velkým počtem různých typů. Známa je také pod označením burgonet, Sturmhaube, casquetto. Jednalo se o přilbu s otevřeným obličejem. Některé modely ale mohly mít částečný nebo i úplný obličejový štít. Bezprostředně navazuje na ve středověku oblíbenou přilbu pojmenovanou lebka (kryjící anatomicky hlavu). Její uplatnění bylo široké. Na bitevních polích se objevila na počátku 16. věku. V 16. i 17. století používala útočné přilby jak pěchota, tak jezdectvo, v neposlední řadě také vojáci sloužící na válečných lodích. Registrujeme ji tedy u lancknechtů, pikenýrů, arkebuzírů, rejtarů, a dokonce i u dragounů a kyrysníků. Používali ji rovněž husaři. Z vojenské zbroje pak pozvolna mizí během 17. století.

Přilba byla doplňována různými pohyblivými, rozevíracími a odnímatelnými částmi. Jednalo se například o odklopné lícnice, prvky chránící před údery svrchu (užívaly se již ke konci 14. století v případě přilby známé jako lebka). Mohly mít také podbradí a hledí, které chránilo obličej proti zásahům sečnými a bodnými zbraněmi, a které mělo několik ventilačních otvorů. Některé modely mívaly na zadní části zvonu rovněž hřeben, který se objevuje především u přilby typu morion.

Zpracování: Michał Smoliński
Překlad: Jakub Mamula

Powrót

Projekt "Bogactwo kulturowe zabytków architektury Zlatych Hor i Prudnika / Kulturní bohatství památek Zlatých Hor a Prudniku" jest współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz ze środków budżetu państwa. Przekraczamy granice"